ESG (Environmental, Social and Governance / Çevresel, Sosyal ve Kurumsal Yönetişim), şüphesiz son dönemin en önemli konularından biridir ve somut küresel zorluklar karşısında ivme kazanan bir trenddir. Sermaye tahsislerini, mevzuattaki gelişmeleri ve kurumsal faaliyetleri gelecekte de yönlendireceği şüphesizdir.[1] Çevresel, sosyal ve yönetim kriterlerini ifade eden ESG, geçtiğimiz yıllarda kurumsal yönetimde son derece önemli bir rol oynamaya başladı. ESG uygulamaları, şirketleri faaliyetlerini yürütürken ve karar alırken sorumlu ve etik davranmaya yöneltti. Bir anlamda da etiğin “kimse bakmazken de doğru olanı yapma” algısına, tüketici, yatırımcı ve çalışan gibi paydaşların baktığı, izlediği ve denetleyebildiği bir çerçeve çizdi. Ayrıca bireysel etik değerlerin, şirketin iş etiği politikalarına çevrilmesine de katkıda bulunmuş oldu. BlackRock Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Larry Finn’in sözleriyle:
“Toplum, hem halka açık hem de özel şirketlerin sosyal bir amaca hizmet etmesini talep etmektedir. Zaman içerisinde başarılı olabilmek için her şirket yalnızca finansal açıdan başarılı olmakla kalmamalı, aynı zamanda topluma nasıl olumlu katkı sağladığını da ortaya koyabilmelidir. Şirketler; hissedarlar, çalışanlar, müşteriler ve faaliyet gösterdikleri topluluklar da dahil olmak üzere tüm paydaşlarına fayda sağlamalıdır.” [2]
Nitekim, ESG uygulamalarını benimseyen şirketler, içinde bulundukları yapının toplumu ve çevreyi etkileme gücünün bulunduğunu kabul eder ve bir bakıma bu güç ve etkilerini olumlu yönde kullanma yönünde bir irade beyanı sunarlar. Kaynakların sürdürülebilir kullanımı, iklim değişikliği ile mücadele, karbon ayak izinin azaltılması, topluluğa geri verme, tüketici ve çalışanları, insan haklarını korumaya odaklanma ve şeffaf, hesap verilebilir, etik liderlik gibi temaları bir araya getiren bu faktörler, ilgili şirketin bir nevi “çevresel, sosyal ve kurumsal yönetişim unsurları bizler için son derece önemli unsurlardır” diyerek çevreye ve topluma geri verme yönündeki etik temelli iradelerini şirket yönetim ilkelerine entegre etme biçimidir.[3] Bu açıdan bakıldığında, şirket ESG uygulamalarına çizilecek yön belirlenirken, aşağıdaki gibi bazı önemli etik soruların yanıtlanması gerekliliği aşikardır.[4]
| Çevresel | · Şirketin iklim değişikliğine ilişkin uygulamalarımız neler?
· Atık ve geri dönüşüm politikası nedir? |
| Sosyal | · Şirket kapanıyor olsa, çalışanlar hangi aşamada bilgilendirmelidir?
· İşe ihtiyacı olduğu bilinen bir çalışana daha az maaş teklif edilebilir mi? · Defolu/ayıplı ürünlerimiz hangi noktada geri çekilir nitelikte addedilir? · Şirket toplumsal sorumluluk projelerine ne kadar bütçe ayırmalıdır? |
| Yönetişim | · Yönetim Kurulu’nun etik kültüre bakış açısı nedir?
· Üst yönetim ve Yönetim Kurulu’nun hesap verilebilirliğe ilişkin tutumu nedir? · Şirketin usulsüzlükleri raporlayan muhbir (whisteblower) çalışanlara ilişkin politika nedir? |
ESG uygulamalarının, bir şirket için etik değerlerle uyumlu olmanın yanı sıra başka avantajlar sağladığı da açıkça görülmektedir. Bu avantajlar[5];
- Çevresel ve sosyal risklerin belirlenerek azaltılması,
- ESG yatırımları aracılığıyla toplum ve çevreye olumlu etkilerin sağlanması,
- Çalışanların çalıştıkları şirketlerde çevreye ve topluma katkı sağlayan uygulamalarda yer alabilmesi,
- Sürdürülebilir yatırımlarla ilgilenen yatırımcıların yatırım iştahlarının çekilmesi,
- Müşterileri, çalışan ve yatırımcılar gibi paydaşların güveninin kazanılması,
- Sürdürülebilirliği ve etik değerleri benimseyerek, şirketin başarılı ve sürdürülebilir olmasının sağlanması ve
- İtibar yönetimi olarak özetlenebilir.
Doğası gereği itibarla ilgili olan ESG’ye ilişkin hususlar ve bir şirketin ESG eylemleri veya eylemsizlikleri hakkındaki gözlemler sıklıkla yayınlanmaktadır. Bu yönüyle kamuoyunun çevreye ve topluma geri verme ve etik ilkeler doğrultusunda iş yapma taleplerine karşılık veremeyen şirketler, şirket itibarı açısından kritik ve önemli sınavlar vermek zorunda kalabilmektedirler.[6] Öte yandan, etik temelli ESG uygulamaları benimseyen şirketlerin, bahsi geçen avantajların yanı sıra finansal ve ekonomik fayda ve katkılar da edindiği bilinmektedir. Zira, sürdürülebilirlik skorları yüksek şirketlerin organizasyonel performanslarının yüksek olduğu ve ESG temelli yatırımları olmayanlara göre daha üstün sonuçlar verdiği de bilinen bir gerçektir.[7]
Ek olarak, 44 farklı sektörden 145 temsilcinin katıldığı “TEİD ESG ve İş Etiğinin İtibara Etkisi Raporu”nda da katılımcıların büyük çoğunluğunun; iş etiği, ESG ve itibar arasında yakın bir ilişki olduğunu ve ESG ve iş etiği alanlarındaki performansın hem itibar hem de finansal açıdan gelecek konumlarını etkileyeceğini düşündüğü gözlemlenmiştir.[8]
[1] Zalles Barrero, Diana / Dolan, Cristina: “Transparency in ESG and the Circular Economy: Capturing Opportunities Through Data” 1. Baskı, Business Expert Press, New York 2021, s. 69.
[2] Fink, Larry: “2018 Letter To CEOs: A Sense of Purpose”, Blackrock, https://www.blackrock.com/corporate/investor-relations/2018-larry-fink-ceo-letter.
[3] Skeet, Ann: “What do ESG and Ethics Have in Common?”, Marrkula Center for Applied Ethics, 4 Şubat 2022, https://www.scu.edu/ethics/esg/what-do-esg-and-ethics-have-in-common/.
[4] Armstrong, Anona: Ethics and ESG”, University of Wollongong Australia, AABFJ | Volume 14, No.3, 2020, https://ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=2107&context=aabfj.
[5] Emerick, Dean / Keskin, Huzur: “ESG Nedir? Sürdürülebilirlik Stratejilerini Keşfetmek”, ESG the Report, 8 Ocak 2024, https://esgthereport.com/esg-nedir-surdurulebilirlik-stratejilerini-kesfetmek/.
[6] Bergman, Mark S. / Deckelbaum, Ariel J. / Karp, Brad S.: “Introduction to ESG”, Harvard Law School Forum on Corporate Governance, 1 Ağustos 2020 https://corpgov.law.harvard.edu/2020/08/01/introduction-to-esg/.
[7] Clark, Gordon L. / Feiner, Andreas / Viehs, Michael: “From the Stockholder to the Stakeholder: How Sustainability can drive financial out performance”, University of Oxford Press, 5 Mart 2015, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2508281.
[8] TEİD Etik ve İtibar Derneği: “TEİD, ESG ve İş Etiğinin İtibara Etkisi Raporu 2022”, Aralık 2022, https://www.teid.org/wp-content/uploads/2023/01/TEID-ESG-ve-Is-Etiginin-Itibara-Etkisi-Arastirma-Raporu.pdf.
Yazı: Av. Merve Bakırcı – Erdem & Erdem Hukuk Bürosu
Not: Makalelerdeki Görüş Ve Yorumlar Yazar Veya Yazarlara Ait Olup , Etik Ve İtibar Derneği’nin Konu Ile Ilgili Düşüncelerini Yansıtmamaktadır.
