Doğru yere bastığınızdan emin olun, sonra kararlılıkla ayakta durun.
– Abraham Lincoln
Makalemin başlığını, Nuri Bilge Ceylan’ın ‘Kuru Otlar Üstüne’ filminden esinlenerek ‘Sağlam Temeller Üstüne!’ olarak belirledim. Temeller, insanlarda olduğu gibi şirketlerinde derinliğini belirleyen, varoluşunu, karakterini ve anlamını şekillendiren yerlerdir. Ve bu temelin özünde ‘etik’ yatar.
Dünya genelinde 3-9 Kasım haftası Kurumsal Etik ve Uyum Haftası olarak kutlanıyor. Bu haftanın anlam ve önemi vesilesiyle, makalemde şirket içi suistimalle mücadelede etik ve uyumun taşıdığı kritik rolü ele almak istiyorum.
Modern iş dünyasında etik ve uyumun, sadece birer prosedür olmaktan çıkarak kurum kültürün temel taşları haline geldiğini görüyoruz. Suistimal inceleme uzmanları olarak bizler, bu değerlerin kurumsal yapılarda nasıl yaşatıldığını, suistimale karşı nasıl etkili bir savunma mekanizması sunduğunu yakından gözlemliyoruz.
Etik ve uyumun şirket içi suistimalle mücadeledeki önemini anlamak adına, önce bu kavramları tanımlayarak başlayalım.
Etik ve Uyum Nedir?
Etik, bireylerin veya şirketlerin doğru ve yanlış davranışları ayırt edebilme kapasitesini ifade eder. İş dünyasında etik, çalışanların ve yöneticilerin kararlarını dürüstlük, şeffaflık ve adalet gibi “evrensel” ve “zamansız” değerler çerçevesinde alması gerektiği anlamına gelir. Uyum ise şirketin faaliyetlerinin yasal düzenlemelere ve şirket politika ve prosedürleri ile sektörel standartlara uygunluğunu ifade eder. Uyum, bir şirketin yalnızca yasal zorunluluklara değil, aynı zamanda etik standartlara da uygun hareket etmesini sağlar.
Bir şirkette etik veya yasal olmayan eylemlerin kümesi oldukça geniştir. Rüşvet ve yolsuzluk, çıkar çatışması, finansal suçlar, bilgi güvenliği ihlali, ayrımcılık ve taciz, içeriden bilgi sızdırma, çevresel ve toplumsal sorumluluk ihlalleri, iş güvenliği ihlalleri, haksız rekabet ve piyasa manipülasyonu bu eylemlere örnek olarak verilebilir.
Çalışan Suistimalleri Nedir?
Çalışan suistimalleri, bir çalışanın aldatıcı eylemlerle kendi çıkarları için şirket varlıklarını kötüye kullanması ya da ihlal etmesidir. Bu durum, şirketlerin finansal kayıplar yaşamasına, itibar zedelenmesine ve iş süreçlerinin aksamasına yol açabilir.
Etik ve Uyum Kültürü Suistimalle Mücadeleyi Nasıl Destekler?
Bir şirket ne kadar etik ve uyuma önem verirse, suistimal risklerini o kadar iyi yönetebilir. Etik ve uyum, bir şirketin suistimal risklerini yönetebilmesi için sağlam bir temel gibidir. Bu güçlü temel üzerine inşa edilen bir şirket, sarsıcı suistimal risklerine karşı daha dirençli durur ve ayakta kalır.
Etik ve uyumun şirket kültüründe içselleştirilmesi, çalışanların her seviyede doğru davranışları benimsemesine olanak tanır. Çalışanlar, etik ve uyum haftaları, eğitimler ve örnek olay analizleri aracılığıyla şirketin bağlı olduğu etik değerlerin bir parçası haline gelir. Bu tür bir kültürel dönüşüm, suistimalin “normalleşmesini” engeller ve olası bir suistimal girişiminde bile çalışanların tepkisini ve raporlama eğilimini artırır. Aynı zamanda, şirket içindeki denetim ve kontrol mekanizmaları da daha etkili hale gelir.
Kısaca, etik ve uyum kültürünün güçlü olduğu şirketlerde, çalışanların suistimal yapma olasılığı azalır çünkü dürüstlük, şeffaflık ve hesap verebilirlik gibi değerler, çalışanların davranışlarını yönlendirir.
Etik ve Uyum Kültürü Nasıl Oluşturulabilir?
Suistimalle mücadelede etik ve uyumun önemi şu nedenlerden kaynaklanır:
Etik Liderlik ve Davranışsal Rehberlik: Etik ve uyum kültürü oluşturmak, öncelikle üst yönetimin güçlü bir kararlılık sergilemesiyle başlar. Şirket liderlerinin, etik davranışları ve uyum standartlarını benimseyip örnek olması, tüm çalışanlara bu değerlerin önemini gösterir. Ayrıca, etik değerler, çalışanların karar alma süreçlerinde rehberlik sağlar ve suistimal potansiyelini azaltır. Etik kurallar, çalışanlara hangi davranışların kabul edilebilir olduğunu net bir şekilde gösterir.
Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik: Etik ve uyuma önem veren şirketler, süreçlerini daha şeffaf ve izlenebilir hale getirir. Bu, suistimal risklerini erken tespit etmeyi kolaylaştırır ve çalışanların hesap verebilirlik bilincini artırır.
Denetim ve Kontrol Mekanizmalarının Güçlendirilmesi: Etik ve uyum kültürü, şirketlerin iç denetim ve iç kontrol süreçlerine önem vermesini sağlar. Bu sayede suistimal teşebbüsleri daha erken fark edilir ve müdahale edilmesi kolaylaşır. Şeffaf ve hesap verebilir bir sistem kurulduğunda, çalışanların suistimal yapması zorlaşır.
Etkili Bir Etik ve Uyum Programı Nasıl Tasarlanır?
Etkili bir etik ve uyum programı tasarlamak, öncelikle şirketin değerlerini, risklerini ve sektörüne özgü ihtiyaçlarını anlamakla başlar. Bu stratejik ön çalışmaları tamamlandıktan sonra, etik ve uyuma dayalı bir kurumsal kültür oluşturmak için şirketlerin bazı adımlar atması gereklidir. Bu adımların en kritik olanlarını aşağıda kısaca özetlemek istiyorum:
Etik Kodların ve Politikaların Belirlenmesi: Şirket, çalışanların hangi değer ve kurallara göre hareket etmesi gerektiğini belirlemelidir. Etik kodlar, çalışanların suistimalden uzak durması için temel ilkeleri ortaya koyar. Etik kodlar ve politikalar sağlam bir temelin önemli taşlarındandır, bir slogan değildir, şirket etik duruşunu belirler ve buna göre işlerini yürüteceğini şirket içinde ve dışında beyan eder. Etik kodlar ve politikalar güçlü bir temele oturtulursa, sonraki süreçlerin uygulanması çok daha kolay hale gelecektir.
Eğitim ve Farkındalık Programları: Çalışanların etik ve uyum konularında eğitilmesi, suistimal risklerini azaltmada kritik bir öneme sahiptir. Eğitim programları sayesinde çalışanlar, doğru ve etik kararlar almayı öğrenirler. Etik ve uyum haftaları gibi zamanlarda yapılacak kurumsal aktivitelerle, çalışanlara etik prensiplerin önemi anlatılır ve olası bir suistimalin nasıl raporlanması gerektiği öğretilir. Bu tür farkındalık programları, çalışanların suistimal belirtilerini tanımasını kolaylaştırır ve raporlama oranlarını artırır.
İhbar Mekanizmalarının Kurulması: Suistimal vakalarının bildirilmesi için güvenli ve gizli bir ihbar mekanizmasının bulunması, etik ve uyum kültürünü destekler. Çalışanlar bu mekanizma sayesinde suistimal vakalarını misilleme korkusu olmadan bildirebilirler.
Etik ve Uyum Kültürü Güçlü Olan Şirketlerde Suistimal Riskleri Azalır
Etik ve uyum kültürünü benimseyen şirketler, yalnızca yasal düzenlemelere uymakla kalmaz, aynı zamanda yasaların yetersiz kaldığı ve etik duruşun gerektiği iş kararlarında çalışanlarına rehberlik eder. Çalışanlar, şirketin etik değerlerine ve uyum ilkelerine sadık kaldıkça suistimal riskleri de azalır. Ayrıca, bu kültürü benimseyen şirketlerde çalışan bağlılığı ve iş tatmini de artar, çünkü çalışanlar dürüst ve güvenilir bir ortamda çalışmanın motivasyonunu hissederler.
Etik ve Uyumun Gücü
Sonuç olarak, şirket içi suistimalle mücadelede güçlü bir etik ve uyum kültürü vazgeçilmezdir. Şirketler, etik değerlere ve yasal uyuma odaklanarak suistimal risklerini azaltabilir ve daha güvenilir bir iş ortamı yaratabilir. Etik ve uyum kültürünü benimseyen bir şirket, yalnızca risklerini yönetmekle kalmaz, aynı zamanda sektöründe güvenilir ve saygın bir konuma sahip olur.
Duruşumuzun ve gücümüzün kaynağı, dayandığımız temelin sağlamlığındadır.
Yazı: Fikret Sebilcioğlu – Cerebra Forensic & Integrity
Not: Makalelerdeki görüş ve yorumlar yazar veya yazarlara ait olup , Etik ve İtibar Derneği’nin konu ile ilgili düşüncelerini yansıtmamaktadır.
