Rekabet Kurumu (“Kurum”), kısa bir süre önce Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik’i (“Yeni Ceza Yönetmeliği”) yayımladı. 27 Aralık 2024 itibarıyla yürürlüğe giren Yeni Ceza Yönetmeliği, 15 yıldan uzun süredir yürürlükte olan idari para cezalarına ilişkin eski yönetmeliğin (“Eski Yönetmelik”) yerini aldı.
Kurum, konu hakkında yaptığı duyuruda Yeni Ceza Yönetmeliği’ne ihtiyaç duyulmasının temel sebebinin, Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) son 15 yılda ortaya çıkan yeni pazar dinamikleri, iş modelleri, tüketici tercihleri ve rekabet ihlali türleri çerçevesinde değişen uygulamalarının mevzuata yansıtılması olduğunu belirtti. Ayrıca, Kurum 19 Şubat 2025 tarihinde Yeni Ceza Yönetmeliği hükümlerinin uygulanmasına ve idari para cezalarının belirlenmesinde dikkate alınacak ilkelere ilişkin oldukça detaylı açıklamalar içeren Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Kılavuz’u (“Kılavuz”) yayımladı.
Yeni Ceza Yönetmeliği, rekabet ihlallerinde uygulanacak idari para cezalarına ilişkin birçok önemli değişiklik getirdi. Bu yazımızda, Yeni Ceza Yönetmeliği’nin getirdiği en önemli yenilikleri bulabilirsiniz.
Kurul’un Temel Para Cezası Oranlarını Belirleme Konusunda Artan Takdir Yetkisi
Eski Yönetmelik kapsamında idari para cezaları karteller ve diğer ihlaller olarak iki ana kategori altında belirlenmekteydi. Buna göre, karteller için temel para cezası oranı ilgili teşebbüsün cirosunun %2 ila %4’ü arasında belirlenirken, “diğer ihlaller” için bu oran %0,5 ila %3 arasında sınırlanmıştı.
Yeni Ceza Yönetmeliği ise “kartel” ve “diğer ihlaller” ayrımını ve bu kategoriler için belirlenen para cezası oranı aralıklarını kaldırdı. Bu doğrultuda, Yeni Ceza Yönetmeliği ile Kurul temel para cezası oranlarının belirlenmesi bakımından daha geniş bir takdir yetkisine sahip oldu. Bununla birlikte, toplam para cezasının üst sınırına ilişkin olarak, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da (“Rekabet Kanunu”) yer alan, verilecek cezanın teşebbüsün bir önceki yıla ait cirosunun %10’unu aşamayacağına ilişkin düzenleme değişmedi.
Buna ek olarak, Eski Yönetmelik’e göre Kurul, temel para cezası oranının belirlenmesinde teşebbüslerin pazar gücünü ve ihlalin sebep olduğu zararlar ile muhtemel zararların ağırlığını dikkate almaktaydı. Ancak Yeni Ceza Yönetmeliği, para cezalarının belirlenmesi bakımından, ihlalin sebep olduğu zararlar ile muhtemel zararların ağırlığının yanı sıra, ihlalin açık ve ağır bir ihlal olup olmadığının da dikkate alınacağını düzenliyor.
Bu doğrultuda, Yeni Ceza Yönetmeliği temel para cezasının belirlenmesinde teşebbüslerin piyasa gücüne atıfta bulunmazken, ihlalin açık ve ağır bir ihlal olup olmamasının ceza oranının belirlenmesi bakımından esas faktör olacağı anlaşılıyor. Böylelikle, Yeni Ceza Yönetmeliği ile birlikte karteller veya yeniden satış fiyatının belirlenmesi gibi rekabet hukuku kapsamında açık ve ağır ihlal olarak kabul edilen uygulamalara daha yüksek para cezaları uygulanabilir hale geldi.
İhlalin Süresinin Temel Para Cezası Oranına Etkisi
Eski Yönetmelik, ihlalin süresine göre temel para cezasının artırılacağını düzenlemekteydi. Bu kapsamda, (i) 1 ila 5 yıl süren ihlallerde %50 ve (ii) 5 yılı aşan ihlallerde %100 oranında bir artış uygulanıyordu.
Yeni Ceza Yönetmeliği, ihlalin süresine bağlı olarak temel para cezasındaki artış oranlarını daha ayrıntılı bir şekilde düzenliyor. Bu doğrultuda, Yeni Ceza Yönetmeliği para cezası oranının;
- 1-2 yıl süren ihlallerde %20,
- 2-3 yıl süren ihlallerde %40,
- 3-4 yıl süren ihlallerde %60,
- 4-5 yıl süren ihlallerde %80 ve
- 5 yılı aşan ihlallerde %100 oranında artırılacağını düzenliyor.
Ağırlaştırıcı ve Hafifletici Unsurlara İlişkin Önemli Değişiklikler
Yeni Ceza Yönetmeliği, nihai para cezası oranının belirlenmesinde dikkate alınan ağırlaştırıcı ve hafifletici unsurlarda da önemli değişiklikler getirdi.
Eski Yönetmelik, yalnızca ihlalin tekerrürü ve soruşturma kararının tebliğinden sonra kartele devam edilmesi hususlarını ağırlaştırıcı unsur olarak belirlemişti. Bu kapsamda, ihlalin tekerrürü durumunda temel para cezası %50 ila %100 oranında artırılmaktaydı. Öte yandan Yeni Ceza Yönetmeliği, Rekabet Kanunu’nun aynı hükmünün tekrar ihlal edilmesi halini bir ağırlaştırıcı unsur olarak düzenlemekle birlikte, söz konusu %50’lik alt sınırı kaldırarak ağırlaştırıcı unsurların varlığı halinde yalnızca %100’lük bir üst sınır belirledi. Ayrıca, Eski Yönetmelik’te yalnızca karteller için geçerli olan “ihlale devam edilmesi” unsuru, Yeni Ceza Yönetmeliği’nde tüm rekabet hukuku ihlal türleri için geçerli olabilecek şekilde genişletildi.
Bununla birlikte, Yeni Ceza Yönetmeliği ile ihlal üzerinde belirleyici etkiye sahip olunması ve gizlilik yükümlülüğünün ihlal edilmesi durumları da ağırlaştırıcı unsur olarak düzenlendi ve bu durumda Kurul temel para cezasını %100’e kadar artırabilecek.
Hafifletici unsurlar bakımından ise Yeni Ceza Yönetmeliği, Eski Yönetmelik’te yer alan kamu otoritelerinin teşviki, zarar görenlere gönüllü tazminat ödemesi ve diğer ihlallere son verilmesi gibi hafifletici unsurları kaldırdı. Bunun yerine Yeni Ceza Yönetmeliği aşağıdaki hafifletici unsurları düzenliyor:
- Yerinde incelemelere yasal yükümlülüklerin ötesinde yardımcı olunması,
- İhlale dahil olan diğer teşebbüslerin zorlaması,
- İhlale katılımın sınırlı olması,
- İhlal konusu faaliyetin teşebbüsün gelirlerinde düşük bir paya sahip olması,
- Teşebbüsün yurt dışı satış gelirlerinin bulunması.
Buna ek olarak, Eski Yönetmelik’te belirli bir hafifletici unsurun hangi oranda indirim sağlayacağı açıkça düzenlenmişken, Yeni Ceza Yönetmeliği bu oranları düzenlemeyerek indirim oranını tamamen Kurul’un takdir yetkisine bırakıyor.
Sonuç ve Çıkarımlar
Yeni Ceza Yönetmeliği ile gelen en önemli değişiklik, şüphesiz ki farklı ihlal türlerine uygulanan aralıklı temel para cezası oranlarından vazgeçilmesi. Yeni Ceza Yönetmeliği, temel para cezası oranlarının belirlenmesine ve hafifletici unsurlar nedeniyle yapılacak indirimlere ilişkin sınırları kaldırarak, Kurul’un takdir alanını genişletiyor. Bunun sonucu olarak, Kurul’a hem kartel hem de kartel dışı ihlal türlerine geçmişe kıyasla daha yüksek para cezaları uygulama imkânı tanınıyor. Bu durumun cezaların caydırıcılığı üzerinde olumlu etkisi olacağını söyleyebiliriz. Diğer yandan, Yeni Ceza Yönetmeliği para cezalarının öngörülebilirliğini azaltabilecek olsa da, Kurul’un gelecek kararları ve Kılavuz’un içerdiği detaylı açıklamalar ile idari para cezasının hesaplanmasına yönelik örnek senaryolar farklı ihlal türlerine uygulanacak para cezaları bakımından yol gösterici olacaktır.
Yazı: Av. Ali Tunçsav, Av. Doğa Seylan, Neyzar Ünübol – Kolcuoğlu Demirkan Koçaklı
Not: Makalelerdeki Görüş ve Yorumlar Yazar veya Yazarlara Ait Olup,
Etik ve İtibar Derneği’nin Konu ile Ilgili Düşüncelerini Yansıtmamaktadır.
